قدمت و پیشینه این هنر زیبا به بیشتر از ۵۰۰۰ سال قبل می رسد؛ به طوری که می توان تاریخ تولد آن را به دوره اشکانیان منسوب کرد. اما باید به این نکته توجه داشت که نقطه عطف ظروف مسی میناکاری شده به دوره سلجوقیان باز می گردد. براساس آثار باستانی کشف شده مانند گوشواره های طلای میناکاری شده در نهاوند و بازوبند طلای میناکاری شده، عمر این اشیاء باستانی را به قرن ۷ تا ۸ قبل از میلاد مسیح دانسته اند.
میناکاری روی مس
میناکاری یکی از شاخه های صنایع دستی به شمار می رود و خواستگاه این هنر ارزشمند اصفهان است. معمولاً ظروف میناکاری شده برای دکور در منازل به کار می روند.
ظروف مسی میناکاری به دو شکل خانه بندی و نقاشی انجام می شود که در کشور ما نوع نقاشی رواج یافته است؛ در این نوع از میناکاری، ابتدا مس را در کوره ریخته و ذوب می کنند و به آن آستر (یک نوع لعاب سفید) زده و در کوره با حرارت بالا (برای تثبیت آستر این مرحله را ۳ الی ۴ مرتبه تکرار می کنند) قرار می دهند تا پخته شود. پس از آن استاد میناکار ظروف مسی میناکاری را با رنگ‌های مخصوص، که از مخلوط شدن با آب تهیه می شوند، بر روی ظروف طرح می زند که این مرحله به هفت رنگ معروف است و مجددا آن را در کوره قرار می دهد. پس از آن که نقوش اسلیمی، ختایی، تذهیب، گل و مرغ و یا ترکیبی از آنها بر روی ظروف ایجاد شد، دوباره در کوره قرار می گیرند تا رنگ ها پخته و ثابت شوند.
برای شکل دادن به ظروف مسی میناکاری شده از روش های چکش کاری و یا خم کاری استفاده می کنند. ظروفی مانند بشقاب میناکاری، از روش خم‌کاری و کاسه‌ها و ظروف گرد به طریق چکش‌کاری تهیه می‌شوند. اگر ظروف دارای دسته، پایه و … باشند، آنها را با لحیم کاری مس و روی به هم وصل می‌کنند.
بشقاب میناکاری شده طرح گل
روش های میناکاری
ظروف مسی میناکاری شده از زمان پیدایش این هنر تا عصر حاضر به روش های گوناگونی اجرا می شده است؛ به طوری که برخی از آن ها دیگر کاربرد و کارایی نداشته و برخی دیگر از روش های آن در مواردی خاص کاربرد دارند. در حال حاضر میناکاری به روش های زیر انجام می شود:
- مینای حجره بندی
- مینای نقاشی
- مینای مرصع
- مینای برجسته
- مینای مشبک
- مینای شکری
- میناکاری قلم زنی
فروشگاه های معتبر برای خرید ظروف میناکاری
ویژگی های ظروف مسی میناکاری
- داشتن قابلیت ورقه ای شدن
- شکل پذیر بودن
- چکش خواری
- دوام و استحکام
- قابلیت جذب لعاب آن نیز بیشتر از بقیه فلزات است.
تنوع ظروف مسی میناکاری
از آنجایی که مس به دلیل خواص و قیمت مناسبش نسبت به سایر ظروف مانند طلا و نقره، در بین مردم از جایگاه ویژه ای برخوردار است؛ شامل انواع متفاوتی مانند بشقاب، کاسه، میوه خوری، گز خوری، شیرینی خوری، آجیل خوری، گلاب پاش، پارچ، تنگ، قندان، لیوان، گلدان و … می باشد.
معمولاً ظروف مسی میناکاری به صورت ساده و قلم خورده در بازار موجود هستند. سبک قلم خورده آن دارای سایزهای مختلف است که بر روی سطوح آنها طرح هایی به صورت برجسته وجود دارد. در سبک ساده نیز طرح هایی رنگی کشیده می شود که شامل سه نوع اسلیمی، پردازی و خطایی هستند؛ در سبک ساده علاوه بر نقاشی و طرح ها، رنگ ها نیز دارای تنوع می باشند. به عنوان نمونه معمولاً در سبک خطایی از رنگ کرم، در اسلیمی از رنگ آبی و پردازی دارای تنوع رنگ بسیاری هستند.
بشقاب میناکاری شده طرح اسلیمی
سخن پایانی
امروزه هنر میناکاری در ایران در حال رشد و گسترش است و اکثر استادان میناکار به دلیل ویژگی های منحصر به فرد مس آثار خود را بر روی این فلز اجرا می کنند. در این راستا کارگاه میناکاری حجازی پروانه تولید کارگاهی خود به شماره ۱۴۰۱۵۲ را از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دریافت نموده است و یکی از فعالین در عرصه ظروف مسی میناکاری به شمار می آید. گفتنیست تمامی مراحل ساخت و نقاشی ظروفی که در فروشگاه میناکاری حجازی جهت عرضه ارائه شده است از آغاز تا پایان در این مجموعه تولیدی انجام می گردد و دارای امضا می باشد.
محصولات مرتبط:
مقالات مرتبط:
