ظروف میناکاری یا ظروف قاب مشبک میناکاری، یکی از با شکوه ترین صنایع دستی متعلق به کشورمان است. هنر نقش بستن و طرح زدن بر سطوح فلزاتی مانند طلا، نقره و مس از طریق لعاب دادن رنگ ها و در کوره آتش قرار دادن ظروف انجام می شود، البته ممکن است این هنر بر روی شیشه یا سرامیک هم انجام شود. به گفته آرتور پوپ، یکی از خاورشناسان پرآوازه،از ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح این هنر در میان مردم رایج بوده است که بر فلزات، ظروف سفالی و ظروف قاب مشبک میناکاری انجام می شده است.
نمونه میناکاری هندی
تعریف میناکاری
میناکاری هنری است که با رنگ کردن و انجام تزیینات بر روی سطح فلزات مختلف است. این هنر با رنگ آمیزی که با طرح های پیچیده مزین شده باشد انجام می شود. این تزئینات را به خوبی می توانید در ظروف قاب مشبک میناکاری ببینید. مینا شکل زنانه واژه مینو در فارسی است که معنی آن بهشت می شود. همچنین اشاره کلمه مینا به رنگ لاجوردی بهشت است. صنعتگران زبردست ایرانی در زمان ساسانیان این هنر را ایجاد کردند و بعد ها نیز میناکاری توسط مغولان به هند و سایر کشورها انتقال یافت. ژان شاردن از جهانگردان فرانسوی است که در زمان صفوی به ایران سفر کرد، وی از میناکاری اصفهان یاد کرده است و بیان کرده است که این هنر دربرگیرنده نقش هایی از پرندگان و حیوانات است که بر زمینه های گلدار به رنگ های آبی روشن، سبز، زرد و قرمز قرار دارند.
نمونه ای از یک ظرف میناکاری زیبا
تاریخچه میناکاری
اقلامی از هنر میناکاری یا ظروف قاب مشبک میناکاری ایرانی در نمونه های متعلق به ساسانیان مورد اکتشاف قرار گرفته است که در کشور ارمنستان موجود است. این آثار گرانبها در موزه هنرهای اسلامی برلین قرار دارد. به علاوه یکی از با قدمت ترین آثار میناکاری، گوشواره هایی است که در شهر نهاوند کشف شده است که دارای قدمتی ۸۰۰ تا ۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است. از دیگر آثار معروف میناکاری باستانی ایرانی می توان به بازوبند طلای هخامنشی که تزئینات میناکاری دارد و در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن قرار دارد، اشاره کرد.
زمان اوج میناکاری و طراحی در ظروف قاب مشبک میناکاری عصر سلجوقیان بود. انواع ظرف های برنجی که میناکاری می شدند در آن دوره رواج داشتند و به دیگر کشورهای همسایه هم صادرات می شدند. در زمان مغولان، ئر میناکاری متعلق به ایرانیان، تحولات بزرگی انجام شد. در دوره صفوی نقش های عربی در طرح های ایرانی ترکیب شد و رنگ قرمز از قبل بیشتر استفاده شد. طرح و نقش های معروف مهمانی های سلطنتی، شکار کردن و اسب سواری روی فلزاتی مانند نقره انجام می شد.
در دوره قاجار این هنر چندان رایج نبود. بعد از زمان قاجاریان، میناکاری که از یادها رفته بود، دوباره رایج شد. امروزه شهر اصفهان قطب میناکاری در کشورمان است. اکثر صنعتگران میناکاری را بر فلزاتی مثل طلا و یا ظروف قاب مشبک میناکاری مانند زمان قاجار طراحی می کنند. از معروف ترین اساتید اصفهانی مرتبط با میناکاری شکرالله صنیع زاده می باشد که بعد از جنگ جهانی اول، میناکاری را دوباره رواج دارد.
ظروف میناکاری ایرانی مخصوص هدیه دادن یا سوغات
ظروف گوناگون میناکاری
میناکاری را معمولاً بر روی ظروف مختلفی مانند گلدان و بشقاب، قاب عکس، در و پنجره حرم، زیورآلات، اشیاء تزئینی کوچک و ترکیب با خاتمکاری، مینیاتور، جواهرسازی، ظروف قاب مشبک میناکاری و انواع دیگر هنر انجام می دهند. انواع مختلف رنگ های مورد استفاده در میناکاری از گیاهان، مواد معدنی و سنگ آهن گرفته شده است. در عصر جدید میناکاری بیشتر رنگ های شیمیایی را به کار می برند. صنعتگران از طلا، مس و قلع در ترکیب با مواد شیمیایی مختلف برای ساختن رنگ‌های قرمز، سبز و زرد استفاده می‌کنند.
نحوه تشخیص میناکاری اصیل
یکی از نکات مهم در تشخیص اصالت میناکاری این است که از طریق رنگ سفید شناسایی کنید، زیرا در میناکاری از رنگ سفید استفاده نمی شود. هر موقع که احتیاج باشد، هنرمندان از لعاب زیر ظروف مینا بر سطح کار استفاده می کنند یا با جسم تیز و برنده ای بخش های رنگی آن ها را خراش می دهند تا با این روش به رنگ سفید لعاب شوند. ظروف قاب مشبک میناکاری برای توریست هایی که به ایران سفر می کنند و قصد دارند آثاری از فلزکاری ایرانی را به عنوان سوغات به کشور خود ببرند، بسیار مناسب است.
انواع طرح های میناکاری
نقش های میناکاری اغلب، طرح های سنتی مثل عروسک، گل و گلستان و پرندگان در زمینه سطوح آثار مذهبی و تاریخی دارد. هر اندازه نقش ها پیچیده تر باشند و جزئیات بیشتری را نمایان کنند، ظروف قاب مشبک میناکاری گران تر و ارزشمندتر هستند. برای نگهداری بهتر مناسب است که این ظروف با آب ولرم و اسفنج شستشو کنید.
میناکاری دو گونه است:
- مینای نقاشی شده
- مینای خانه بندی
فرایند میناکاری
فرآیند میناکاری به صورت زیر انجام می گیرد:
- اغلب این هنر بر فلزاتی مثل مس به وسیله صنعتگر انجام می شود.
- بر روی این فلزات لعاب سفید قرار می دهند.
- بدنه ظروف قاب مشبک میناکاری را در کوره ای با دمای تقریبا ۸۰۰ درجه سانتی گراد می گذارند و آن ها را در لعاب مرغوب تری قرار می دهند و مکررا گرم می کنند. این کار تقریبا سه تا چهار مرتبه تکرار می شود.
- حال صنعتگر قادراست بدنه فلزی را طراحی کند و یا آن را مورد رنگ آمیزی قرار دهد.
- در آخر، صنعتگر ظروف فلزی رنگ آمیزی شده را به منظور ثابت ماندن رنگ دوباره وارد کوره می کند.
ابزارهای مختلف مورد استفاده در فرایند میناکاری
ابزار ساخت ظروف قاب مشبک میناکاری شامل مواردی مانند کوره، انبردست، دستگاه انجام پرس، قلم مو یا قلم های خیلی ظریف و … می باشد.
نمونه ای از ظروف قاب مشبک میناکاری
نتیجه گیری
ظروف قاب مشبک میناکاری، یکی از انواع معروف صنایع دستی در شهر زیبای اصفهان است. طرح های سنتی و منحصر به فرد بر ظروف میناکاری به صورت مشبک درآمده اند، فضای بسیار سنتی، زیبا و خاص در بین تزئینات دکوری خانه یا محل کار شما ایجاد می کند.
محصولات مرتبط:
مقالات مرتبط:
